تیکله نیشنی کوته یاتگن سؤزلر

اؤزبیک تیلیمیزنینگ إیککیته مهم قئناق منبعسی بار. بیری خلق سؤزی(لهجه لر آمباری)- خلق إیشله ته یاتگن،ادبیلشمه گن سؤزلر؛هلی ادبی تیل مقامیگه کؤتریلمه سؤزلر؛أیککینچیسی یازمه(ادبی،تاریخی،علمی،نشریات…)یادگارلیکلر.اؤزبیک تیلی انه شو منبعلردن اوزلوکسیز روشده آذوقله نیب توره دی.هر إیککله ساحه نینگ کؤپ جلدلیک سؤزلیک

عرب یازوویدن واز کیچیش کیره ک

کؤپدن بیری بیر درد،بیر آغریق وجودیمنی ققشه تیب،لرزه گه سالیب کیله دی. او هم بؤلسه،یات،بوزغونچی وتجاوزکار فرهنگگه إینتیلیب یششدیر.خوش،ینه قیسی عملیمیز سبب بؤلدیکی،بیز مللی قدریتلریمیزدن أیراقله شیب،تیلیمیز،اؤزلیگیمیزدن اوزیلیب،یات ایللرنینگ توسینی آلدیک،عربلشتیریلدیک.منه ایندی،مللی اؤزلیگیمیزدن اوزاقله شیب،منقورت بیر مخلوققه ائله نیب قالماقده میز.

حسین بایقرا نوایی حقیده

علیشیر نوایی و حسین بایقرا اؤرته سیده گی مناسبلر انچه ین چقور. بو مناسبتلر ایمکداشلیکدن(بیر آنه دن سوت ایمیشگن)امیر کبیرلیک(اولوغ امیر)درجه سیگچه کؤتریله دی.حسین بایقرا نواییدن اتیگی تؤرت یاش کتته بؤلگن.اولر مکتبداش بؤلیشگن. کیچیکلیکده یاق إیکاوی اؤرته سیده دوستلیک رشته سی محکم باغلنه دی. بوندن تشقری نوایی نینگ آته و آنه سی تیموریلرگه اوروغداش و قرینداش

۱۵-۱۶عصر اؤزبیک ادبیّاتی: محمّد صالح نسبنامه سی

محمّدصالح- اؤزبیک ممتاز ادبیّاتیده اؤزیدن اؤچمس إیزقالدیرگن استعدادلی شاعر.او 1455- میلادی أیلی خوارزم حاکمی نورسید بیک عایله سیده توغیلدی.شاعرنینگ آته سی اولوغبیک،جؤگی میرزا،سلطان ابوسعید سرایلریده، باباسی ایسه شاه ملک اولوغبیک سراییده آبرولی کیشلردن بؤلگن.

محمّد خان شیبانی

16-15عصر اؤزبیک ادبیّاتی

نسبنامه سی

شاعر،دولت اربابی،شیبانیلر سلاله سی نینگ اساسچیسی.محمّدخان شیبانی 15-16إینچی عصر اؤزبیک ممتاز ابیّادتی نینگ تنیقلی نماینده لریدن بیری سنه له دی.اصل اسمی سلطان محمّد، آته سینینگ آتی شاه بوداغ،شیبانی ایسه اونینگ ادبی تخلــّصی-لقبی.اونینگ شاه بیگی،شیبیک، شباق کبی تخــّصلری هم بؤلگن.

خمسه حکایتلری:ايككینچی بوليم

نوایی نامه

نوایی«خمسه»سی نینگ«سدّ اسکندری»داستانیده،اثرگه ینه-ده،چوقوراق اجتماعی،فلسفی روح بغیشلش مقصدیده بیر قطارحکایتلر کیلتیریله دی. بو حکایتلرماهیتی بیلن داستان إیچیده گی واقعه لرگه باغله نیب کیته دی.«سدّ اسکندری»داستانی نینگ 25- بابیده«إیککی جهاندار مخالفتی…»- دیب باشله نوچی

خمسه حکایتلری:بیرینچی بوليم

نوایی‌نامه

علیشیر نوایی نینگ«خمسه»شاه اثریگه کیروچی«سدّ اسکدری»(«اسکندر دیواری»)داستانیده، باش قهرمان(اسکندر) حقیده گی قیسقه واقعه لربیانیدن سؤنگ،فلسفی فکرلر ایضاحیدن عبارت بیر باب باشلنه دی.فلسفی- اخلاقی بوبابنی نوایی همّت،- دیب نامله یدی.همّت سؤزینینگ لغوی معناسی:

نیگه تیلیمیزگه مهریمیز آزراق؟

دنیاده،انسان ذاتیگه بیریلگن اینگ عزیز نرسه لردن بیری،سؤزسیزبوتیلدیر. اونی سیومسلیکــّه،اؤز حالیگه تشلب قؤئیشگه هیچ کیم نینگ حقی یؤق. ائنیقسه،هجوم آستیده قالیب،هلاکتگه یوز توتگن اؤزبیک تیلیمیزگه اهمیت قره تمسلیک،کیچیریب بؤلمس خطادیر.

نیگه تیلیمیزگه مونچه لر بی فرقمیز؟

اؤزبیک تیلیده«جنس»توشینچه سی یؤق

بو قیسقچه مقاله نی یازیشدن مقصد،تیلیمیز طبعیتینی انگلشگه إینتیلیش دیر. منه،سؤزیمیز باشیده«تیل طبعیتی»-دیگن عباره نی قؤلـله دیک. بو نیمه دیگنی؟ معلوم بؤلگنیدیک،تیلشناسلیک علمیده تیل طبعیتی دیگن مبحث و کتگوری یؤق.

بو مساله کؤپراق اجتماعی فنلرده

ظهیرالدین محمّد بابر

اؤن بیشینچی عصر اؤزبیک ادبیّاتی: ظهیرالدین محمّد بابر

بابر اؤزبیک ممتاز ادبیّاتی نینگ إیریک نماینده لریدن بیری: بویوک متفکّر شاعر؛ادبیّاتشناس؛تاریخچی؛ دولت اربابی،بابریلر ایمپریه سی نینگ اساسچیسی وتیموری شهزاده.

بابرنینگ نســـبنامه سی

بابر1483- میلادی أیلی،14- فیبروریده

عصیانکار شاعرنینگ وطن ساغینچی

انسان باله سی کؤز آچیب،دنیاگه قدم قؤیگن بیرمکانگه وطن دئیله دی.وطن اؤزاؤغلانلرینی بغریده اؤستیریب،اولرگه آنه بیشیک وظیفه نی اؤته گنی اوچون عزیزدیر. یورت،سیز و بـیزنینگ خورسندچیلیک،قیغو-الملریمیز،إیغی-کولگومیزگه شریک بؤلگنی اوچون هم تبرّک سنه له دی. قوتلوغ سنلمیش انه شوگینه بیر پرچه توپراغنی هر کیم هر خیل توشینه دی.هربیرآدم اونگه اؤزیچه تعریب بیره دی.

نوایی اثرلر نینگ فکتالوژیک اهمیتی(نوایی نامه)

بیره ر- بیر بدیعی اثرعلمی تدقیق قیلینه یاتگنده،اوّلا،اثرنینگ اؤزی،قاله ویرسه شواثر(شعرو نثر)ده گی فکرلرمعلوم بیر اجتماعی واقعیلیک اساسیده یازیلگنینی کوزه تیش ممکن.چینه کم بدیعی اثرزمان ومکاندن تشقریده یازیلمه یدی.باردی،شونچه کی إیچیکی احتراص بیلن یازیلگن لیریک شعرلر(غزل،تویوق،رباعی و باشقه لر)ده هم کمیده شاعرنینگ روحی حالتی،کیفیتی (اچینیش، قیغوریش،سیوینیش،قانیقیش،…)عکس ایتگن بؤله دی.اگربدیعی تفکــّر،شعری اثر سیاز،

انتالوژی:علیشیر نوایی

نوایی نینگ نسبنامه سی

اصل اسمی علیشیر،میرنظام الدّین(کیئینچه لیک،سیاست ودانلیک فضیلتلریگه آراسته ایکنی اوچون)اونگه بیریلگن لقب؛نوایی- اؤزبیک تیلیده گی شعرلریگه قؤیلکن اونینگ ادبی تخلــّصی. فارسی شعرلریده فانی تخلــّصینی اؤزیگه تنله گن.آته سی نینگ اسمی غیاث الدّین بهادر

چاغداش ادبیّاتیمیز مساله لری

بیله من،چاغداش(معاصر)ادبیّاتیمیز حقیده گپیریش هلی ایرته. نیگه دیگنده،اونینگ مضمونی تیرَن، سلماغی کوچلی،بؤیی یوکسک،شکلی رنگمه- رنگ،یوکی ایسه آغیر. شونده ی سیناولرگـــه تیّار ایمسلیگیمیز؛اونگه توریش بیره آلمه گنیمیزاوچون بو حقده سؤز یوریتیش هلی بروقت. بونده ی ادبیّات،اصلیده،غیـــبدن بیرمللتگه«وحی» قیلیب توشیریلمه دی البتته. کتـــته واوزلوکسیزمطالعه، تینیمسیز حرکت،آغیر محنت،فداییلیک،مسئولیت واوزاق تجربه حسابیگه

کؤز مینچاق

حکایه

اولرنینگ یاشی بیر جایگه یتیب قالدی.بیر نرسه نی حسابگه آلمسه شو پئیتگچه تورموشلریدن نالیگن یرلری یؤق.اؤشنگه أینتیلیب یه شه دیلر.برچین آی بابا مراد گه تورموشگه چیقــّن ایکن، بیر تیرناققه زار بؤلیب،باله کؤریشنی راسه اؤن سکــّیز أیل کوتدی. بؤئیده بؤلمی یوردی. باله سیزلیک عذابی اؤنینگ تینچینی آلیب قؤیدی.

نوایی بیلن باغلیق هزل ومطایبه

منبعلرده،علیشیر نوایی دهاسی بیلن باغلیق کؤپلب لطیفه،هزل- مطایبه لرقید قیلیب کیتیلگنکی،اولر زمان آشه آغیزدن-آغیزگه ائتیب کیلینه دی. بؤلیب اؤتگن شونده ی هزللردن بیری نوایی بیلن پهلوان محمّد اؤرته سیده کیچه دی.شو هزل- مطایبه واقعه سینی ایسه،اولوغ نوایی اؤزی نینگ«حالات پهلوان محمّد»رساله سیده بیان قیلیب کیتگن. پهلوان محمّد کشتیگیرلقبی بیلن

مزارشریف نینگ تاریخی حقیده قیسقچه بیلگی

تاریخی منبعلرگه کؤره،مزارشریف حقیده گی إیلک معلوماتلر 12- عصرنینگ إیککینچی    یریمگه تیگیشلیدیر. بومعلومات خواجه خیران(حاصزگی مزارشریف)قیشیلاغیده علی بن ابوطالب جسدی یاتگنی واونی إیزلب تاپیش واقعه سی بیلن باغلیق ایدی.

قلدیرغاچ

حکایه

بهاریشل کؤرپه سینی دشت- یه یلاولرده یایه باشلگن کونلر ایدی.تانگی میه ین یللر اؤت-اؤلنلرنی قیتیقلب اویغه ته یاتگندی.شودیرینگ غنچه لر قولاغیگه  تامچی دُرلرینی ساله باشله گن آنلر.

نوروز کوینچــَگی

ظهیرالدین محمّد بابرگه احترام

فیبرَل آیی نینگ إیکّینچی هفته سی ادبیّاتیمیزتاریخیده اونوتیلمس عجایب بیرسنه دیر.9-إینچی فیبرَلده اولوغ نوایی توغیلگن بؤلسه،14- فیبرلده ظهیرالدین محمّد بابر دنیاگه کیله دی. بوإیککی دهّا سیما ادبیّاتیمیزنینگ اینگ پارلاق ومنگو یولدوزلریدیر. بوإیکّی بویوک ذاتگه افسوسلر بؤلسینکی،مناسبتمیز اؤته یوزه کی،اولرنی نامیگه گینه بیله میز. بیزنوایی وبابردنیاسیگه هلی کیریب بارگنیمیزچه یؤق.

علیشیرنوایــیـــگه نیگه پنجه آره سیدن قره له دی؟

بوندن یتتی أیل بورون(2003)اؤزبیکستان پارلمانی بویوک متفکّرعلیشیرنوایی نینگ مقره سینی قــَیته قوریش بؤئــیچه إیککی میلیون امریـکا داللری مقداریده مبلغ اجره تگـن ایدی. اؤشنده، اؤزبیکستان پریزدیتنی نینگ علیحده تاپشریغی بیلن مملکتده گی تورلی تشـکیلاتلربوشرفلی إیشگه وظیفه لنتیریلدی.شوندن کیئین جمهوریتده گی تورلی طبقه صنعتکارلر،قوروچی،عالم وتاریخچیلر اولوغ نوایی یاتگن تبرّک توپراغنی اؤن بیشینچی عصرمعمارلیگیگه ماسلب آبادقیلیش وقوریشگه سفربرقیلیندی.إیشنی اعلی درجه ده اداغیگه یتکزیلیشنی إیزچیل کوزه تیب باریش مقصدیده بیرکمسیون هم تشکیل قیلینگن ایدی.

تورکی خلقلرنینگ هم اؤز تقویمی بؤلگنمی؟

اوشبو سوالنی ویبلاگ خوانلریمیزدن سهراب بیک سؤره گن ایدی. ایندی شو حقده گی مغلوماتلر بیلن بیر چیکه دن ته نیشیب آله میز

وقت اؤلچاوی– تقویم،کهنه دنیا تمدنی نینگ اینگ یارقین نقطه لریدن بیریدیر.انه شوأیــــل حسابی سؤزسیزانسانیت تامانیدن قیلینگن اینگ کتته اختراعلردن بیری سنه له دی.

استاد حامد فاریابینی ایسلب

1979- میلادی ییل نینگ کوزی ایدی . یورت بؤیلب ایسه یاتگن ساووق شرپه لر، بیردنیگه ایشیک قاقیب قالدی . بو شرپه لر تیلیدن، یاشیدن و اندیشه سیدن قطع نظر، بیش کون مکتب اؤقیگن،اؤنگ – سؤلینی ته نیگن آدملرنی نشانگه آلیب،آرتیدن ایزیغی باشله دی . بوتابده،هیچ نرسه قیلیب بؤلمس؛ آسمان بلند ییر قتتیق ایدی.«سیچقان ینی مینگ تنگه»مقالینی داناخلق،خوددی، بیزگه اتب ایتنگنده ی توییلردی اؤشنده… هر کیم باشی آغقن تمان یِؤل آلدی . کؤی،محلله،قیشلاق،کینتلرجای بیرمس ایدی .عیبسیزگنهکار«باش یلنگلر»(مکتب اؤقوچیلری شونام بیلن کم سیتیلردی) پناه ایزلب ولایتلرمرکزلری سری یؤل آلدیلر. بیزقیشلاقدن قویلدیک. بیزنینگ جاندن عزیز ولایتیمیز،باش پناه میز فاریاب ایدی .

سیفی سرایی

ذوالسانین شاعرو ترجمان. سیفی(قیلیچ) ادیب نینگ اسمی،سرایی اونینگ تخلّسیدیر.سیفی سرایی میلادی1321 -أیلی حاضرگی اؤزبیکستان نیـــــــنگ خوارزم ولایتــــیگه قره شلی  قمیــــشلیقیشلاغیده،هنرمند، قورال یه ساوچی بیرعایله ده  دنیاگه کیلگن. مغوللر اؤرته آسیانی باســــیب آلگنده ،یورتینی ترک قیلب غربتگه یوزتوته دی .اروسیــتده جایلشگن آلتین اؤرده پایتختی سرایشهریگه باریب قؤنیم تاپه دی.کیئین بویردن ایرانگه،سؤنگ تورکیه جؤنب کیته دی واویــــــردنمملوکلر حکمرانلیک قیله یاتگن مصراولکه سیگه مهاجرت قیله دی. شاعر نینگ بوتون عمری غربت و دربدرلیکده کیچه دی.

اؤزبیک ممتازادبیّاتیگه دایربیرقطاراثرلر

اوشبو 2009- أیل دوامیده اؤزبیک ممتازادبیّاتیگه دایربیرقطاراثرلرنینگ ایلکترون نسخه سینی تیارلشنی ریجه لشتیرگن ایدیک. قوییده سیز ته نیشه یاتگن کتابلراؤزبیکستانده تورلی أیللر دوامیده نشرایتیلگن معتبرمنبعلرگه اساسله نیب،کریل یازوویدن عرب الفباسیگه تبدیل قیلیندی.

عرب یازوویگه آغدیریلگن متنلرعلاجی باریچه اؤزدوری نینگ تلفظ یگه ماس روشده بیریلدی.

اؤغــوزنامــه

«اؤغوزنامه»اثری قدیمگی تورکی قبیله لرنینگ شکلله نیشی حقیده معلومات بیروچی نایاب منبعلردن بیری حسابلنه دی.انه شونده ی قهرمانلیک اثرلری معلوم بیرمللت نینگ تاریخی تشکیل تاپیشنی توشونتیریشگه کمکله شه دی. بونده ی اثرلرقدیمگی آغزه کی ویازمه تورکی ادبیاتـــّیمیزده آزایمس.«مــَه دی قاره»،«قؤرقوت آته کتابی»،«مـــَه نــــَس»،«الپامیش» و«گؤراؤغلی»داستانلری انه شونده ی اثرلرسیره سیگه کیره دی.